Liftreis naar Marokko (1994) – Deel 2: Tanger – Fes

Deel 2: Tanger – Fes

Ik had tijdens de treinrit al zitten praten met de Marokkaanse jongeman, wiens naam mij helaas is ontschoten maar die ik voor het gemak voorlopig maar Mohammed noem. Hij had mij al het Arabische woord geleerd voor thee en mij leren tellen tot tien. Dit was mijn eerste trip in een niet Westers land, en hoewel ik natuurlijk veel had gelezen en gehoord over de risico’s van reizen buiten Europa was ik nog zo groen als gras. Ik had het idee opgevat om samen met hem van boord te gaan om te voorkomen dat ik gedoe zou hebben bij de grens en om niet meteen ten prooi te vallen aan de onvermijdelijke toeristenjagers. Waar ik echter niet op had gerekend was dat mijn Marokkaanse vriend minstens zo naïef was als ik.

Het ging in het begin allemaal nog wel goed, sterker nog, ik was zo snel door de douane heen dat ik er niets van begreep. Ik was in de aankomsthal meteen door iemand benaderd die aanbood mij snel door de douane te loodsen. Zonder eigenlijk op mijn antwoord te wachten had hij al mijn paspoort uit mijn handen gegrist en gingen we buiten de twee rijen om naar een derde loket, werd er wat in het Arabisch onderhandeld en stonden we buiten in minder dan een minuut.

Ik wachtte nu samen met deze nieuwe vriend op de aankomst van Mohammed. Hij had hiervoor een kwartier nodig gehad met flink gesoebat over stempels en visa. Hij was dan wel Marokkaan maar woonde in Spanje en dat was kennelijk allemaal heel moeilijk. Ik voelde mij nog steeds heel zeker met Mohammed in de buurt en ging dus met plezier in op het voorstel van onze nieuwe vriend, die ik dan maar voor het gemak Hassan zal noemen, om ons de stad een beetje te laten zien. Ik moest op de één of andere manier de zelfde avond in Fes zien te geraken waar ik Robert Jan zou ontmoeten die een week eerder naar Marokko was gevlogen. Ik had dus nog enige tijd te besteden in Tanger en wie kon je beter de stad laten zien dan iemand die daar al zijn hele leven woont?

Hassan bracht ons als eerste naar een vriend van hem die, toevallig, een tapijtenwinkel had. We kwamen hem eigenlijk alleen even begroeten, en dit vond zijn vriend zo gezellig dat hij ons spontaan uitnodigde voor de thee. Toen we er eenmaal waren konden we natuurlijk net zo goed even kijken naar de prachtige tapijten doe deze vriend in huis had. Niet om te kopen natuurlijk, maar mocht ik dat willen dan kon dat natuurlijk wel.

Ik legde uit dat ik student was en dus geen cent te nakken had. Ik vergat dat in Marokko studenten per definitie rijk zijn en dat dit dus geen excuus was in hun ogen. Ik zei wel braaf “nee” bij elk tapijt. Ik weet niet meer hoe ze het gelukt is maar ik heb kennelijk toch bij één tapijt gezegd dat ik het wel mooi vond, al was het natuurlijk te duur. Toen het eenmaal van zo’n achthonderd gulden naar veertig gulden was gegaan kon ik geen “nee” meer zeggen en was dus na twee uur in Marokko al de trotse eigenaar van een prachtig kleedje. Dit wil overigens niet zeggen dat ik mij hiervoor schaam of dat het tapijt lelijk was. Ik heb het nog steeds en heb er zeer goede herinneringen bij, al vindt Pauline het niks en ligt het dus in een kast.

Ik geloof dat we niet veel meer hebben gezien daarna en dat we vrij snel zijn gaan eten. Hassan bracht Mohammed en mij naar een restaurant waar geen Marokkaan zich zou durven vertonen tenzij met rijke toeristen om wat bij te verdienen. Het leek een set voor een slechte film die in de Sahara speelt, dat had ik zelfs door. Mijn ogen waren natuurlijk al een beetje opengegaan door de tapijtenwinkel en was nu op zijn minst “op mijn hoede”.

Ik ben snel tevreden in Marokko als het op eten aankomt. Het kan daardoor komen dat mijn herinnering aan het eten een positieve is, maar wellicht was het ook echt goed. Wat niet goed was, was de buikdanseres die na het voorgerecht haar plichtsgetrouwe opwachting maakte. Mijn ogen gingen weer iets verder open, dit was een compleet circus. Ik wilde eigenlijk zo snel mogelijk weg, van deze Hassan af, en ook van Mohammed die er net als ik volledig ingestonken was

Ik moest nog even door maar het einde kwam in zicht. De rekening kwam en Hassan verontschuldigde zich. Ik zag de rekening en voelde lichte verwarring. In plaats van eten voor twee personen stonden er vier couverts op. Toen Hassan terugkwam vroeg ik hem hoe dit kwam. Hassan legde mij geduldig uit dat het natuurlijk logisch is dat  ik ook zou betalen voor hemzelf, hoewel hij gen hap had gegeten, en dat in Marokko de traditie bestaat dat een gast ook voor zijn gastheer betaald, namelijk de kok of de eigenaar.

Zelden zag ik de zaken zo helder. Hassan was een oplichter, de eigenaar of de kok ook, de tapijtenboer ook, mijn vriend Mohammed was een slappe zak, terwijl juist hij mij hiervan had moeten weerhouden. Ik betaalde resoluut voor twee personen en liep het restaurant uit. Ik voelde mij twee meter groot, en honderd keer sterker en slimmer dan Hassan die protesterend achter mij aan holde, en Mohammed die schaapachtig na hem het restaurant uit kwam. Ik betaalde Hassan de 50 peseta’s die hij in het begin als gage had genoemd en liep weg.

Mohammed kwam haastig hollend mee. Ik legde hem uit dat ik naar het station ging om en kaartje te kopen voor de trein naar Fes, hij liep met mij mee en daar namen wij afscheid. Ik was blij in mijn eentje te zijn.

De trein naar Fes was weer een hele belevenis. Ik herinner mij een aantal dingen specifiek, zoals het briljante antwoord op mijn vraag of dit een rookcoupé was of niet. Mijn medepassagiers wezen mij erop dat een dergelijk onderscheid niet bestond en dat het de gewoonte was dat men van te voren informeerde of iemand bezwaar had tegen rook. Ik mocht het raam openen en roken, dan had niemand er last van. Laat ons daar in Nederland maar eens een voorbeeld aan nemen!

Zo ook het feit dat de trein vijf minuten na vertrek uit Tanger weer stopte en er allerlei passagiers klaarstonden langs het spoor, aan de rand van een weiland, beladen met vuilniszakken en grote witte tassen. Navraag leerde dat dit mensen waren die terugkwamen uit Ceuta en Melilla, de twee Spaanse enclaves ten oosten van Tanger. De vuilniszakken en witte tassen zaten propvol met broodroosters, televisies, radio’s, ijskasten, magnetrons etc. die daar stukken goedkoper zijn en aldus worden ‘geïmporteerd’.

Tegen zevenen in de avond, in een vroege schemering, zette ik mijn eerste passen in Fes. Ik nam een taxi naar het opgegeven adres en werd door de chauffeur verteld dat ik zou worden afgezet aan de poort van de oude stad. Dit zei mij op dat moment niets en nam het voor kennisgeving aan. Het was echter precies zoals hij had gezegd.

Fes bestaat uit drie delen. Er is een Oud Fes (Fes el Bali), en een nieuw Fes (Fes el Jdid). Het nieuwe Fes is in de loop van de kolonisatie door de Fransen gebouwd en is modern aangelegd, met brede avenues met palmen. Hier zijn de studenten-café’s, de restaurants, kantoren, etc. Hier vind je de obligate Avenue Mohammed V en de avenue Hassan II (deze vind je in elke Marokkaanse stad). Het oude Fes is een juweel, een bijzonderheid. Een stap terug in de middeleeuwen. Het is een verzameling steegjes, sommige overdekt met palmblad en stro, omringd door dikke bakstenen met hier en daar grote oude houten poort. Het ruikt er vreemd, het klinkt er vreemd, het is er druk en je begrijpt er niets van. Tenminste ik niet.

Maar zover was ik nog niet. Ik werd door de taxi afgezet bij de ‘Bab Bou Jeloud’ – de blauwe poort. Vanaf hier moest ik het hotel zien te vinden en ik liet mij niet kennen. Sterker nog, ik nam de koe bij de horens en besloot het cultuurverschil in mijn voordeel aan te wenden. Ik benaderde de eerste de beste jongeman, een jaar of 10 denk ik, en bood hem aan voor 2 Dirham mij naar mijn hotel te wijzen. Geen seconde twijfel, hij accepteerde, en na een prettige transactie had hij zijn 40 cent, en ik mijn hotel.

Zo kon ik dan eindelijk, na 60 uur zonder slaap, Robert Jan de hand schudden en met hem het langverwachte, en in mijn ogen zeer welverdiende glas wijn drinken.

Lees verder in Deel 3 wat we in Fes allemaal zagen en deden.